آب ژاول چيست يا به عبارتي هيپوکلريت سديم (وايتکس) چيست؟

آب ژاول يا همان هيپوکلريت سديم (NaOCl) مايعي زرد رنگ مي باشد که از پر کاربرد ترين ماده براي بوزدايي، گند زدايي و ضد عفوني مي باشد. اين ماده با نام هاي مختلفي از قبيل وايتکس، مايع سفيد کننده و هيپورکلريت سديم نيز شناخته مي شود و همچنين از اين ماده بسيار زياد در تصفيه آب و فاضلاب استفاده مي شود.

تاريخچه ي آب ژاول يا هيپوکلريت سديم

تاريخچه سفيد کننده، بليچ و يا آب ژاول مربوط به سالهاي قبل از ميلاد مسيح مي باشد، اگرچه ماده سفيد کننده به زندگي بشر در سالهاي پس از ميلاد مسيح وارد شده و حتي کلمه Bleach  دوازده قرن پس از ميلاد در تاريخ بشر ثبت شده است، اما خود سفيد کننده در 3000 سال قبل از ميلاد کشف شد. اولين روند سفيدکنندگي توسط مصري ها با کمک خورشيد در 5000 سال قبل از ميلاد مي باشد. آنها ملافه هاي از جنس کتان را در آب شسته و در آفتاب قرار مي دادند تا سفيدتر شوند.

داده ها نشان مي دهد که دو هزار سال پس از مصري ها، مردم دانش کافي براي ساختن محلول سفيد کننده از خاکستر چوب پيدا مي کنند، که پس از مخلوط شدن با آب به آب قليايي تبديل مي شود  که مي تواند رنگ ها را روشن و در برخي موارد آن را تميز کند. همچنين نکته جالب آن است که آنها لباس ها را براي مدت طولاني در محل قليايي آماده شده خيس مي کنند تا کاملا سفيد شوند. البته اين فرآيند مدت زمان زيادي طول مي کشد و سبب آسيب به بافت پارچه مي شود و به دليل قليايي بودن زياد آن لازم است هنگام کار با محلول نياز به مراقبت بسيار زيادي بوده است.

در قرن 11 و 12 هلندي ها بودند که به عنوان استاد سفيد کننده  در لباسشويي هاي اروپا شناخته مي شدند. آنها مانند ادويه به آب قليايي شير ترش اضافه مي کردند که پس از سفيد شدن لباس يا پارچه را نرم مي کند و از تأثير منفي آن بر روي بافت مي کاهد. جالب است بدانيد که آنها اين عمل را مخفي نگه داشتند و پس از سالها اين روند در هلند مخفي ماند. اگرچه اين روند در سال 1322 در انگلستان ثبت شد، اما در اواسط قرن هجدهم هلندي ها پادشاه بي چون و چراي سفيد کننده در جهان بودند. بيشتر پارچه هاي قهوه اي که توليد مي شده است، جهت سفيد شدن وارد هلند مي شد، اما اين روند بسيار طولاني بوده و هفت تا هشت ماه طول مي کشيد تا بافت ها به طور مطلوب سفيد شوند، زيرا علاوه بر روند سفيد کردن تقريباً به مدت دو ماه، فضاي زيادي نيز جهت خشک کردن پارچه ها نياز بود. (به طوري که شهر هارلم در قسمت غربي هلند به مرکز اين کار تبديل شده بود). به همين دليل، از اواسط قرن هفدهم، دانشمندان به فکر اين افتادند که شير را با چيزي جايگزين کنند تا اين روند تسريع شود.

در سال 1746، دانشمند انگليسي John Row-bak به جاي شير ترش از اسيد سولفوريک رقيق استفاده کرد. اين جايگزيني به قدري موثر بود که زمان لازم براي فرآيند سفيد شدن را از شش هفته تا دو ماه به فقط بيست و چهار ساعت و گاهي اوقات به دوازده ساعت کاهش داد و منجر به رشد اقتصادي باورنکردني در تجارت شد.

در سال 1774، کارل ويلهم شيل (کاشف اکسيژن) شيمي دان سوئدي کشف کرد که گاز کلر، يک گاز فسفر (سبز زرد) متعلق به خانواده هالوژن و آزار دهنده  قادر به از بين بردن رنگ هاي گياهي است. اين کشف، کلود لوئي برتوله را به کشف آب ژاولين در سال 1785 القا کرد.

فرآيند شناسايي سفيد کننده يا آب ژاول، با قرار دادن مستقيم گاز کلر در ظرفي که در معرض بافت يا مستقيماً در محلول قرار دارد، هفت سال طول کشيد و در نتيجه چندين شکست براي آزمايش ها ايجاد شد. در سال 1792، در شهر ژاول نزديک پاريس، آب ژاول (که به دليل توليد آن در اين شهر نامگذاري شده است) با مخلوط کردن يک قسمت از محلول پتاس با هشت قسمت آب به دست آمد. بعداً برتول هيپوکلريت سديم را کشف کرد و نزديک به جنگ جهاني اول، توليد مواد سفيد کننده از نظر تجاري امکان پذير شد.

تاريخچه آب ژاول در ايران

اين ماده براي اولين بار توسط رضا عطارچي تهراني در ايران با نام وايتکس توليد و به همين نام فروخته مي شود. رضا عطارچي تهراني شرکتي به نام شرکت شيميايي شمين تاسيس کرد که در در علي آباد طپانچه در اسلام شهر قرار داشت و با چند کارگر ساده در استخرهاي ابتدايي اين کارخانه، اين ماده را به بازار عرضه کرد.

مهندس آتارچي در خاطرات خود مي گويد که آنها در ايالات متحده بودند و براي شستن لباسهايشان به رختشويخانه رفتند و زني را ديدند که محلول را داخل يک ماشين مي ريزد، او به دنبال محلول رفت و ديد که اين محلول هيپوکلريت سديم است و از آنجا بود توليد اين ماده در ايران به ذهنش خطور مي کند. در مورد دليل نامگذاري اين ماده نيز مي گويد اسامي زيادي براي نامگذاري وجود داشته است اما با ترکيت دو کلمه وايت و تکس (مخفف تکستايل) به اين کلمه رسيدند. لازم به ذکر است که اين شرکت فعال است و محصولات خود را به کليه شوينده هاي ديگر نيز با همين مارک گسترش داده است.

ويژگي هاي شيميايي آب ژاول

آب ژاول يا هيپورکلريت سديم يا وايتکس که مايعي سفيد کننده به شمار مي رود، محلولي است که در بردارنده ي درصدي از سديم هيپوکلريت (NaOCl) محلول در آب مي باشد. البته اين نسبت به مصارف مختلف بستگي دارد.

آب ژاول ماده اي سمي است. اين ماده رنگي مايل به زرد دارد و طعم و بوي آن تند است. به دليل توليد کلر آزاد در اين ماده خاصيت ضد عفوني کننده وجود دارد. همچنين اگر با آب جوش ترکيب شود، گاز کلر از آن ساطع مي شود که اگر به اشتباه نوشيده شده است، بايد بلافاصله شير خورد تا بتوان مسموميت آن از بين برود.

فرايند توليد آب ژاول

يکي از روش هاي رايج توليد آب ژاول، رد کردن گاز کلر از محلول سديم هيدروکسيد مي باشد. آزمايشات انجام شده بر روي آب ژاول  شامل تعيين “کلر آزاد” و تعيين اندازه NaOH است. “کلر آزاد” در اينجا اصطلاح است زيرا در اينجا اکسيداسيون به دليل يون هاي هيپوکلريت بوده و گاز کلر نمي تواند دليل آن باشد. بنا بر تعريفي که براي “کلر آزاد” وجود دارد، کلر آزاد يک ترکيب سفيد کننده برابر با مقدار کلري است که قدرت اکسيداسيون آن برابر با مقاومت هر مول از ترکيب مورد نظر است. آب ژاول محلولي ناپايدار بوده و به تدريج خاصيتي که دارد در اثر گرما و نور از بين مي رود.

کاربردهاي هيپوکلريت سديم يا آب ژاول

در کل، سفيد کننده خانگي، يک محلول در بر دارنده 2-8? هيپوکلريت سديم است که به جهت کاهش سرعت تجزيه به آن هيدروکسيد سديم اضافه مي شود.

اين ماده خاصيت لکه بري دارد و مي توان از آن براي از بين بردن لکه هاي قارچ، لکه هاي فلورز روي دندان ها و لکه هاي روي ظرف ها، به خصوص مواردي که توسط تانن موجود در چاي به وجود مي آيد، استفاده کرد. اين ماده همچنين در مواد شوينده لباسشويي و به عنوان پاک کننده سطح مورد استفاده قرار مي گيرد.

اکسيداسيون و هيدروليز (صابوني شدن) است که باعث ايجاد اثرات سفيد کنندگي، تميز کنندگي، معطر کنندگي و خوردگي اين ماده مي شود. آلاينده هاي آلي که در معرض هيپوکلريت قرار دارند در آب حل و غير فرار مي شوند، که سبب مي شود بوها کاهش يافته و از بين بردن آن ها را نيز تسهيل مي کند.

آب ژاول در محلول، طيف وسيعي از فعاليت ضد ميکروبي را نشان مي دهد و در مراکز بهداشتي استفاده مي شود. حل شدن اين ماده در آب با درصد هاي مختلف بستگي به نوع مصرف آن دارد.

محلول قوي کلر يک محلول 0.5? هيپوکلريت است که براي ضدعفوني مناطق آلوده به مايعات بدن استفاده مي شود. همچنين محلول ضعيف کلر يک محلول 0.05? هيپوکلريت است که براي شستن دست استفاده مي شود، اما معمولاً با گرانول هاي هيپوکلريت کلسيم ساخته مي شود.

مايعاتي که شامل هيپوکلريت سديم هستند به عنوان پاک کننده هاي خانگي و ضد عفوني کننده ها مورد استفاده قرار مي گيرند. به عنوان مثال براي تميز کردن توالت و حمام.

هيپوکلريت سديم در غلظت هاي 0.5? تا 5.25? عوامل بيماري زا را به طور کامل از بين مي برد. در غلظت هاي کم، اين ماده به طور عمده بافت هاي نکروتيک را حل مي کند. بافتهاي حياتي و گونه هاي باکتريايي را با غلظت بالاتر حل و از بين مي برد.

هيپوکلريت سديم با عنوان ماده سفيد کننده در صنايع نساجي، خشکشويي و خمير کاغذ و صنايع کاغذ استفاده مي شود. همچنين از اين ماده در اکسيد کردن محصولات ارگانيک مورد استفاده قرار مي گيرد.

از هيپوکلريت سديم در صنعت پتروشيمي، براي تصفيه فرآورده هاي نفتي استفاده مي شود. مقادير زيادي نيز به عنوان ضد عفوني کننده در تجهيزات تصفيه آب و فاضلاب و تجهيزات بهداشتي استفاده مي شود.

از آب ژاول در فرآوري مواد غذايي، براي ضد عفوني تجهيزات تهيه غذا،  فرآوري ميوه ها و سبزيجات، توليد قارچ  گوشت گاو و مرغ، توليد شربت افرا و فرآوري ماهي مورد استفاده قرار مي گيرد.

خطرات و عوارض آب ژاول يا هيپوکلريت سديم

هرگز هيپوکلريت سديم و آمونياک را مخلوط نکنيد، زيرا در اين صورت گاز خطرناکي ايجاد شده که مي تواند بسيار زياد باعث مشکلات تنفسي و خفگي شود.

از مصرف و تماس با هيپوکلريت سديم با چشم يا پوست خودداري کنيد، زيرا بسته به غلظت ممکن است سبب تحريک خفيف تا سوختگي شود.

در صورت خورده شدن اين ماده،  بلافاصله به دنبال مراکز درماني باشيد. اگر فرد هوشيار است، به او شير يا آب بدهيد و او را وادار به استفراغ نکنيد و سريعاً به دنبال مراقبت هاي پزشکي باشيد.

در صورتي که آب ژاول با پوست يا چشم تماس گيرد، بايد فورا با آب فراوان بشوييد. همچنين اگر بخارهاي هيپوکلريت سديم استنشاق کرديد، منطقه را ترک کرده و به دنبال هواي تازه باشيد و از کپسول اکسيژن استفاده کنيد.

در مورد آب ژاول اين نکته جالب توجه است که اين ماده با وجود داشتن اثرات زيست کشي قوي تاثير کمي بر روي زيست محيطي دارد. زيرا يون هاي هيپوکلريت قبل از آن که جذب شوند از طريق موجودات زنده از بين مي روند. با اين وجود، يکي از نگراني هاي اصلي در مورد استفاده از هيپوکلريت سديم اين است که تمايل به تشکيل ترکيبات آلي کلر پايدار ، از جمله مواد سرطان زاي شناخته شده، دارد که از طريق ارگانيسم ها جذب شده و به زنجيره غذايي وارد مي شوند. اين ترکيبات مي توانند در حين نگهداري و استفاده در منزل و همچنين در هنگام استفاده صنعتي تشکيل شوند. از اين رو بايد براي دفع اين ماده در سرتاسر دنيا تمهيداتي انديشيده شود تا بر سلامت انسان تأثير نگذارد.

تفاوت آب ژاول و وايتکس در چيست ؟

آب ژاول در واقع همان وايتکس است و هيچ تفاوتي بين آن ها وجود ندارد. هيپوکلريت سديم به رنگ زرد به دليل خاصيت ضدعفوني کنندگي و رنگ آميزي با نامهاي مختلفي از جمله آب ژاول، وايتکس، اکسيد کلريد سديم و آنتي فرمين شناخته مي شود. البته بايد توجه داشت که آب اسکيژنه با وايتکس متفاوت است و نبايد يکسان تلقي شود.

توليد آب ژاول در ايران

بيشتر افراد در ايران آب ژاول را با نام تجاري وايتکس مي شناسند، اما شرکت هاي توليد کننده آب ژاول و يا هيپوکلريت سديم از اصطلاح سفيد کننده استفاده مي کنند. پتروشيمي شيراز، پتروشيمي بندر امام و پتروشيمي اروند از شرکت هاي بزرگ در زمينه توليد آب ژاول در ايران هستند.

خواص آب ژاول

• آب ژاول از خواص ضد باکتري و قارچ کش در برابر ميکروارگانيسم ها بر خوردار است. براي مثال مي توان گفت که 20 ميلي ليتر از محلول با غلظت 1.3? از اين ترکيب، 20 ميکروگرم آفلاتوکسين خالص را غيرفعال مي کند. با اين وجود، پس از فرآيند غيرفعال سازي، بايد از استون استفاده شود، زيرا فرآيند غيرفعال سازي آفلاتوکسين از اين ماده، يک محصول جانبي سرطان زا، 2،3-دي کلرو استات آفلاتوکسين B1 ايجاد مي کند. همچنين اين ترکيب با غلظت 3 تا 5 درصد مي تواند مايكوتوكسين هاي تريکوتوكسين را غيرفعال كند.
• فرمول شيميايي وايتکس: وايتکس يا سفيد کننده شامل 5? هيپوکلريت سديم با فرمول شيميايي NaClO است. زيرا غلظت هاي بالاتر از اين ترکيب مي تواند باعث ايجاد بخارات بسيار سمي شود.
• به طور کلي، مواد شيميايي حاوي کلر خاصيت ضد عفوني کنندگي دارند و مي توانند در مقابل باکتري ها، ويروس ها و چيز هاي ديگر موثر باشند.
• محلول اين ترکيب زرد کم رنگ است و بوي مشخصي دارد.

از ديجي عمده يکي از بزرگترين سايت هاي عمده فروشي  با تخفيفات ويژه در کشور بازديد فرماييد

آدرس سايت: https://digiomdeh.com/

جهت اطلاعات بيشتر و مشاوره با شماره مشاوره يا با شماره شرکت تماس بگيريد

0912-0906732

021-65109032